TS Trần Hồng Lưu
(Khoa Mác-Lênin, Đại
học Kinh tế Đà Nẵng, 71 Ngũ Hành Sơn, Đà Nẵng)
(GD&TĐ) - Với tư cách là một người đi dạy ở
nhiều bậc học khác nhau, từ cao đẳng đến cao học, tôi thường đưa ra một câu hỏi
mỗi khi người học làm không đúng đề: Tại sao học viên lại làm lạc đề? Về sau
tôi lại đem y nguyên câu hỏi này để hỏi con, cháu mình học ở các cấp thấp hơn,
từ cấp 1 đến cấp 3, để kiểm tra một ý tưởng của mình. Và kỳ lạ thay, câu trả
lời của hầu hết các đối tượng được hỏi từ cấp 1, cấp 2, cấp 3 cho đến cao đẳng,
đại học và thậm chí là Cao học đều giống nhau. Câu trả lời đó là: do học trò
không hiểu ý thầy.
Câu trả lời này đã làm tôi giật mình. Vì nếu học trò phải làm
đúng ý thầy thì còn gì là tính sáng tạo của người học nữa? Hơn nữa, nếu môn học
gì cũng theo ý thầy thì còn gì là tiêu chuẩn khách quan của khoa học nữa? Và ý
thầy có phải bao giờ cũng là mẫu mực để trò phải theo? Là người yêu môn Văn nên
từ hồi học phổ thông, tôi vẫn biết môn này đòi hỏi phải có sự sáng tạo, bay
bổng của tâm hồn, trên cơ sở tri thức “nền” phong phú cộng với kỹ năng viết căn
bản của người học thì mới có thể viết hay được. Dĩ nhiên, để có được những bài
Văn hay lay động được lòng người thì người viết phải có được một “phông” tri
thức hay vốn sống nền tảng phong phú đa dạng thì họ mới có thể sáng tạo được.
Ngay cả ở môn học mang tính “bay bổng” này thì học trò cũng không thể theo ý
thầy được. Trong phạm vi bài viết này, chúng ta sẽ tập trung bàn về tính sáng
tạo trong khi dạy và học môn này.
Lâu nay, chúng ta vẫn thường nghe thấy dư luận cho rằng, dạy các
môn khoa học xã hội rất khó làm cho học trò say mê, nhất là môn Văn học. Có
nhiều nguyên nhân như người học ngày nay lao vào học những ngành “nóng” để sau
này dễ xin việc hơn và người dạy cũng ít hấp dẫn học trò hơn. Phải chăng, ở
những năm 70 thế kỷ trước, học trò say mê hơn và người dạy tâm huyết hơn hơn
khi dạy Văn? Tại sao học trò ngày nay chán học Văn hay ít ra là không được như
trước? Cần phải mổ xẻ kỹ hơn vấn đề này để thấy được rõ hơn. Đừng vội đổ lỗi
cho nguyên nhân khách quan hay là tính thực dụng của người học. Vẫn còn những
thầy cô tâm huyết với nghề dạy Văn và thu hút được người học. Song đáng tiếc là
số đó không nhiều.
Ở những năm 70 thế kỷ trước, nhiều học trò trong số chúng tôi
học Văn rất say mê, đặc biệt là những học trò có thiên hướng sáng tạo rất được
các thầy cô nêu gương. Và những bài văn hay, có tính sáng tạo của học trò được
các thầy cô trân trọng đọc cho cả lớp nghe. Bài Văn đó nghiễm nhiên được chuyền
tay nhau, thậm chí được chép lại và trở thành thương hiệu- bài mẫu cho các lớp
kế tiếp (thời đó làm gì có phôtôcoppy). Còn ngày nay, do các sách Văn “mẫu” quá
nhiều được in ấn, phôtô nhan nhản nên người học chẳng cần sáng tạo và không thể
sáng tạo. Ít thầy cô ngày nay chịu khó đọc để phát hiện ra những ý tưởng “lạ”
của học trò để mà tuyên dương nữa.
Khá nhiều người dạy chỉ căn cứ vào các ý tưởng “mẫu” để gò học
sinh viết theo đó, ai không theo ý đó thì điểm thấp. Những học trò có ý tưởng
sáng tạo- vượt “cách” thì không được phát hiện, bồi dưỡng mà hơn thế còn bị
“vùi dập tơi tả” vì không làm đúng ý thầy- như đã nói trên. Chính vì thế trên
các diễn đàn dân trí và các bài viết về giáo dục ở các báo, rất nhiều bài viết
đã phản ánh tình hình trên. Nếu người thầy trân trọng biết phát huy tính sáng
tạo hình tượng cho học trò thì sẽ phát huy được sự say mê của người học. Cũng
chính người học trò say mê này năm trước khi học với thầy dạy Văn này thì hứng
thú nhưng đến năm sau phải học với người thầy khác “không thích” sáng tạo của
học trò mà đòi hỏi phải đúng mẫu đã khiến cho học trò này chán nản.
Văn học là môn học về hình tượng con người, đòi hỏi phải có sự
sáng tạo bay bổng của tâm hồn. Một khi người thầy bắt học trò phải “gò” vào
“khuôn mẫu” của các bài Văn mẫu trong sách tham khảo thì làm sao phát huy được
tính sáng tạo của người học. Ngày nay trong xu thế “loạn” các bài Văn mẫu,
người học dường như lạc vào một mê cung các sách tham khảo, chẳng biết lựa chọn
loại nào để “gối đầu giường” nữa. Hơn thế nữa, cách dạy gò ép theo ý thầy đã
dẫn đến học trò học thuộc lòng một số bài Văn mẫu, nên khi thi chỉ cần chép lại
hoặc sáng tạo, “tiết kiệm tư duy” bằng cách copy nếu đem tài liệu vào được. Kết
quả những người học say mê “bớt dần” vì thầy không cần sáng tạo. Nhiều học trò
từ chỗ say mê Văn học đi đến chán nản và “chuyển” nghề sang môn khác.
Cần thấy rằng, sách tham khảo là tốt đối với người biết chọn lọc
những ý tưởng hay. Còn với người chỉ biết bắt chước thì lại có hại vì khi đó xã
hội sẽ sản xuất ra các văn sỹ sáo rỗng, không còn sáng tạo để vượt lên người
trước. Vì thế, không ít người dạy có tâm huyết khuyên học sinh cần giảm bớt tối
đa ảnh hưởng của các kiểu Văn mẫu đó. Theo tôi, trong một “rừng” các kiểu sách
tham khảo Văn mẫu hiện nay, người học chỉ cần nắm chắc tri thức “nền” có trong
sách giáo khoa, đừng nên đọc các loại sách mẫu trên nữa thì vẫn có thể viết
được những bài văn hay mang hồn của chính mình chứ không phải vay mượn của
người khác. Còn đối với những người khi đọc biết chọn lọc tinh hoa của người
khác để vận dụng thì cần phải lọc bỏ những gì không cần thiết để viết Văn một
cách sáng tạo, chứ không phải là copy ý tưởng của người khác. Thực tế cho thấy,
viết Văn không phải là công nghệ máy móc, cứ ai vào trường viết văn Nguyễn Du
là sẽ trở thành Nguyễn Du, mà đó là một quá trình khổ luyện không ngừng nâng
cao tri thức, vốn sống, kỹ năng viết và rất cần đến năng khiếu thiên phú “cái
tôi” của mỗi người nữa.
Vì thế, để Văn học tiếp tục tạo ra sự say mê cho người học, vai
trò của người thầy là rất quan trọng. Kinh nghiệm cho thấy, người thầy nào biết
nâng niu, trân trọng những ý tưởng mới lạ của người học thì sẽ kích thích học
trò khám phá, sáng tạo. Còn người thầy nào không chịu tự nâng cao trình độ, bắt
học trò phải làm theo bài Văn “mẫu” của mình và sách tham khảo thì chắc
chắn sẽ làm cho học trò ngày càng “dị ứng” với môn học này. Để “thấm nhuần” cho
được ý tưởng này, chắc chắn đòi hỏi sự phấn đầu không ngừng của người dạy,
trong đó tự học hỏi để nâng cao trình độ và phương pháp giảng dạy của mình là
điều kiện không thể thiếu được./.
Nguồn: http://www.gdtd.vn
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét