 |
Hình Nguyễn Trãi - sách lịch sửSỰ ĐÓNG GÓP CỦA NGUYỄN TRÃI VỀ KHÁI NIỆM DÂN TỘC |
Giới lý luận và những người quan tâm đến chính trị thế giới đã từng biết đến một khái niệm dân tộc nổi tiếng mang tính phổ quát, lần đầu tiên được Stalin đưa ra trong tác phẩm "Chủ nghĩa Mác và vấn đề dân tộc, song điều mà các học giả thế giới ít biết đến là, người đầu tiên trong lịch sử thế giới cố gắng tìm kiếm và đã đưa ra được một định nghĩa dân tộc "tương đối có hệ thống và toàn diện" lại là một người Việt Nam. Đó chính là Nguyễn Trãi, nhà văn hoá lớn đã được thế giới công nhận và xếp hạng.
 |
| Đền thờ Nguyễn Trãi ở Chí Linh - CSKB |
Trong tập kỷ yếu "Kỷ niệm 600 năm sinh Nguyễn Trãi", nhiều tác giả đã chỉ ra rằng Nguyễn Trãi là nhà quân sự, chính trị, ngoại giao... nhà văn hoá lớn. Cống hiến của Nguyễn Trãi đã được một số tác giả nói tới. Chẳng hạn, theo Giáo sư Nguyễn Tài Thư, Nguyễn Trãi "đã đề cập tới các yếu tố hình thành dân tộc mà khoa học chính trị của thế kỷ XX này ít nhiều phải nhắc tới". Theo Giáo sư Trần Văn Giàu, "Dân tộc ta có gần 5 thế kỷ độc lập lâu dài từ thời Ngô Quyền năm 938 đến đầu thế kỷ XIV. Chính là 5 thế kỷ này, dân tộc Việt
 |
| Bàn thờ Nguyễn Trãi và Nguyễn Thị Lộ vợ ông. |
Như vậy, các tác giả Việt
Trong lịch sử tư tưởng Việt Nam, trước Nguyễn Trãi đã có nhiều nhà tư tưởng tìm cách đưa ra định nghĩa về dân tộc, các quan niệm đó có những giá trị nhất định. Mầm mống của nó phải chăng đã có từ thời Lý Bí. Dân tộc lúc đó thường được gọi là thành hay bang, quốc hay nước. Sau khi quét sạch quân xâm lược ở thế kỷ VI, Lý Bí đã vứt bỏ luôn tên gọi mà Trung Quốc đã áp đặt cho nước ta như Giao Chỉ, Giao Châu, An Nam đô hộ phủ… và đặt tên nước là Vạn Xuân (sau này nhà Đinh gọi là Đại Cồ Việt, nhà Lý gọi là Đại Việt) để chứng tỏ sự cùng tồn tại ngang hàng với các nước lớn ở Trung Hoa. Cùng với việc đổi tên nước là việc đổi tên hiệu người đứng đầu từ Vương sang Đế: từ Trưng Vương, Triệu Việt Vương sang Lý
"
Tiệt nhiên định phận tại thiên thư".
Điều đó có nghĩa là Việt
Trong Đại cáo Bình Ngô (1428), Nguyễn Trãi viết:
“Xét nước Đại Việt ta từ trước.
Vốn xưng nền văn hiến đã lâu.
Bờ cõi sông núi đã riêng.
Phong tục Bắc,
Trải Triệu, Đinh, Lý, Trần nối đời dựng nước.
Cùng Hán, Đường, Tống, Nguyên, đều làm đế một phương.
Tuy mạnh yếu có lúc khác nhau.
Song hào kiệt vẫn không hề thiếu”.
“Xã tắc hai phen phiền ngựa đá.
Non sông ngàn thuở vững âu vàng".
Chính Nhuyễn Trãi đã dùng từ này để khẳng định quyền độc lập của dân tộc: Non sông ngàn thuở vững âu vàng".
"Xã tắc từ đây bền vững.
Non sông từ đậy đổi mới.
Để mở nền muôn thuở thái bình.
Để rửa nỗi ngàn thu sỉ nhục".
Non sông từ đậy đổi mới.
Để mở nền muôn thuở thái bình.
Để rửa nỗi ngàn thu sỉ nhục".
Khái niệm "Tổ quốc" có mối quan hệ mật thiết với khái niệm dân tộc. Chúng "là hai khái niệm hầu như ngang nhau nhưng không hoàn toàn đồng nhất với nhân vì trong khái niệm thứ nhất có bao hàm những yếu tố không nằm trong khái niệm thứ hai, ví dụ: các yếu tố thuộc về thiên nhiên". Đã là con người thì phải thuộc một tổ quốc, một dân tộc nào đó. Không có tổ quốc và không thuộc một dân tộc nào là người bất hạnh. Tổ quốc của Khổng Tử là Hoa Hạ, nhưng nó bị xâu xé bởi nhiều thế lực khác nhau nên ông phải đi hết nước này đến nước khác để mong muốn xây dựng nên tổ quốc dân tộc thống nhất. Hàng chục năm "đi mòn cả dép", song ông vẫn khôn thể nào làm được điều mong muốn. Trung Quốc thời xưa không có tên nước, mà theo tên triều đại thống trị. Nho giáo không có khái niệm tồ quốc, dân tộc, cũng chẳng có khái niệm nào gắn với khái niệm dân tộc, có chăng chỉ là khái niệm xã tắc. Nguyễn Trãi là nhà nho đích thực, nhưng là nhà nho của Việt
Quan niệm về dân tộc của ông đã vượt xa Nho giáo để tiếp cận đến những tri thức hoàn toàn mới. Đó là sư kế thừa và phát triển tư tưởng dân tộc của các vị tiền bối, tù Lý Bí, Lý Thưởng Kiệt nên Trần Quốc Tuấn, là sự nhận thức một cách tự giác, có sự bổ sung những tri thức mới khi lịch sử đã thay đổi. Đó còn là kết quả của sự suy ngẫm, của những phút giây thao thức, trăn trở "đêm ngày cuồn cuộn nước triều đông", của những thể nghiệm, những mất mát lớn lao, thậm chí phải đổi bằng máu của biết bao “dân đen, con đỏ". Sau Nguyễn Trãi, Nguyễn Huệ đã cố gắng bổ sung thêm cho khái niệm dân tộc:
"Đánh cho để dài tóc.
Đánh cho để răng đen.
Đánh cho nó chích luân bất phản".
Đánh cho để răng đen.
Đánh cho nó chích luân bất phản".
Năm 1913, Stalin đưa ra định nghĩa: “Dân tộc là một khối cộng đồng người ổn
định được thành lập trong lịch sử, dựa trên cơ sở cộng đồng về tiếng nói, lãnh
thổ, sinh hoạt kinh tế và tâm lý biểu hiện trong cộng đồng văn hoá". Định
nghĩa dân tộc của Stalin nêu lên 4 yếu tố: kinh tế, ngôn ngữ, lãnh thổ, tâm lý
trong đó yếu tố kinh tế được coi là đặc trưng quan trọng nhất. Xem xét định nghĩa dân tộc của Nguyễn Trãi, chúng ta thấy, ông đã nêu lên 5 yếu tố thống nhất: văn hiến, lãnh thổ, phong tục, chính quyền, nhân dân mà đại biểu là người anh tài, hào kiệt. Định nghĩa của Nguyễn Trãi không nói đến yếu tố kinh tế, vì ông xuất phát từ thực tế hình thành dân Việt Nam có những nét độc đáo không giống như quy luật phổ biến của sự hình thành các dân tộc khác trên thế giới. Do đặc điểm riêng mà sự hình thành dân tộc ta không cần đến vai trò của giai cấp tư sản và chủ nghĩa tư bản, không cần phải đợi đến quá trình thống nhất thị trường, thuế quan là "tập trung các tư liệu sản xuất, và tích tụ tàisBản vào trong tay một số ít người". Nguyên nhân của sự hình thành dân tộc ta là do nhu cầu chống ngoại xâm và các thế lực thiên nhiên hà khắc, buộc các tộc người sống trên lãnh thổ phải liên kết lại thành một khối.
Sự đối chiếu nói trên cho thấy, Nguyễn Trãi đã xuất phát từ hoàn cảnh cụ thể của Việt
Đã có một thời, vấn đề dân tộc tưởng chừng như đã được giải quyết xong xuôi, nhưng ngày nay nó lại nổi lên như một văn đề thời sự nóng hổi nhất. Đây là vấn đề cực kỳ phức tạp và rắc rối. Trên thế giới, hàng ngày hàng giờ chiến sự vẫn tiếp tục nổ ra xoay quanh việc tranh chấp lãnh thổ, thanh lọc sắc tộc mà thực chất là vấn đề dân tộc. Vấn đề này đã, đang và sẽ tiếp tục làm đau đầu các nhà lãnh đạo tại các quốc gia đa sắc tộc. Nếu không giải quyết tốt thì tại mỗi quốc gia này sẽ tiềm ẩn "nhưng thùng thuốc nổ" của chiến tranh, chết chóc. Trên chính trường thế giới, các cuộc chiến tranh Iran - Irắc và Irắc - Côoét vừa mới nguội tắt, khói lửa của cuộc xung đột sắc tộc ở Nam Phi chưa kịp tan thì cuộc chiến tranh "huynh đệ tương tàn" ở Nam Tư lại tiếp tục. Thậm chí, ngay cả khi đã dẹp xong Taliban, ở Apganítan vấn đề sắc tộc vẫn có nguy cơ bùng phát trong việc cai quản đất nước.
Do sự phức tạp của vấn đề dân tộc nên hiện nay các học giả trên thế giới đang tìm cách xác định lại khái niệm này. Chính vì vậy, việc tìm hiểu vấn đề này vẫn mang ý nghĩa thời sự nóng hổi và cấp bách. Trước tình hình đó, chúng ta càng nhận thấy giá trí của khái niệm dân tộc của Nguyễn Trãi, tầm vĩ đại của sự tiên tri vượt trước thời đại của ông. Đã gần 600 năm trôi qua kể từ khi xuất hiện khái niệm dân tộc ở Việt
TS TRẦN HỒNG LƯU - TRƯỜNG ĐH KINH TẾ ĐÀ NẴNG
Xem thêm Vụ án Lệ Chi Viên tại đường link:
http://www.lyhocdongphuong.org.vn/van-hien-lac-viet/chi-tiet/doan-song-ngan-voi-nhung-vu-an-oan-%E2%80%9Cdong-troi%E2%80%9D%E2%80%A6-phan-3-301/
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét